نهــاد های مالی بخش دوم ـ تعـــاونی سپاه

«بنیاد تعاون سپاه»  در تاریخ اول شهریور ۱۳۶۵ تاسیس شد. بر اساس اساسنامه بنیاد تعاون سپاه، این بنیاد، یک نهاد غیرانتفاعی وابسته به سپاه است که توسط هیات امنا اداره می‌شود. اعضای هیات امنای این بنیاد توسط رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شوند. تشکیل شعبه یا موسسه تابعه بنیاد تعاون سپاه در خارج از ایران نیز نیازمند تصویب رهبر جمهوری اسلامی است.

اهداف تشکیل بنیاد عبارتند از «تامین نیازمندی‌های پرسنل کادر ثابت سپاه در ابعاد مسکن و وام»، «پشتیبانی از تعاونی‌های مسکن زمین» از طریق تامین زمین و تولید و عرضه مصالح و محصولات ساختمان‌سازی. این بنیاد حق فعالیت در حوزه نظامی و تجهیزات نظامی را ندارد. درآمد آن پس از کسر هزینه‌های جاری و سرمایه‌گذاری باید صرف امور خدماتی وام مسکن پرسنل کادر ثابت سپاه و بسیج شود. منابع درآمدی بنیاد عبارتند از «درآمدهای ناشی از فعالیت‌های تولیدی، عمرانی و تجاری بنیاد، کمک‌های دریافتی از سپاه، درآمدهای ناشی از مشارکت با سایر مراکز، کمک‌ها و وام‌های بانکی و وجوه دریافتی قرض‌الحسنه».

بر اساس اساسنامه، کلیه سرمایه و دارایی‌های بنیاد تعاون سپاه متعلق به رهبر جمهوری اسلامی بوده و در صورت انحلال بنیاد، پس از تسویه، کلیه مایملک و دارایی‌های این بنیاد در اختیار ولی فقیه قرار خواهد گرفت. اساسنامه بنیاد تعاون سپاه در اردیبهشت ۱۳۷۲ به تصویب رهبر جمهوری اسلامی رسیده است.

هیات امنا:

ریاست هیات امنای بنیاد تعاون سپاه با فرمانده کل سپاه است. علاوه بر او «نماینده ولی فقیه در سپاه، رئیس ستاد مشترک سپاه، فرمانده سازمان بسیج، فرماندهان نیروهای زمینی و دریایی، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، رئيس سازمان حفاظت اطلاعات سپاه و یک پاسدار به انتخاب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح» اعضای هیات امنای بنیاد تعاون سپاه را تشکیل مي‌دهند.

پیشنهادات هیات امنا در زمینه تغییر اساسنامه، خط‌مشی و سیاست‌های بنیاد، تاسیس شعبه خارج از کشور و تعطیل یا انحلال بنیاد باید برای اجرایی‌شدن به تصویب رهبر جمهوری اسلامی برسد. هیات امنا مسئولیت عزل و نصب اعضای هیات مدیره ۵ نفره، مدیرعامل و بازرسان را بر عهده دارد و بودجه و گزارش سالانه مالی سود و زیان بنیاد را بررسی و تصویب می‌کند. در این موارد، هیات امنا گزارش فعالیت‌ خود را برای رهبر جمهوری اسلامی ارسال می‌کند.

مدیرعامل:

مدیرعامل بنیاد تعاون سپاه، بالاترین مقام اجرایی این نهاد است و با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب هیات امنا به مدت دو سال این مسئولیت را بر عهده می‌گیرد. حکم مدیرعاملی بنیاد تعاون سپاه توسط فرمانده سپاه پاسداران در مقام رئيس هیات امنای بنیاد، صادر و ابلاغ می‌شود. قائم مقام بنیاد تعاون سپاه نیز با حکم فرمانده سپاه منصوب می‌شود. «محسن رفیق دوست»، «اکبر غمخوار»، «احمد وحید دستجردی»، «اصغر صالحی اصفهانی»، «پرویز فتاح» و «مجید خراسانی»، مدیران عامل بنیاد تعاون سپاه بوده‌اند.

فعالیت‌های اقتصادی:

بنیاد تعاون سپاه در حوزه مسکن، مخابرات، خودرو، بانک‌داری و موسسات مالی، کشاورزی و غذایی، صنعت و معدن فعال است. در زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه، ۲۴ شرکت تعاونی مسکن در استان‌های مختلف ایران مشغول به فعالیت هستند. از دیگر نهادهای مالی مهم که بنیاد تعاون سپاه در آن سرمایه‌گذاری کرده است،‌ «بانک انصار» است. این بنیاد همچنین در بانک‌های «مهراقتصاد ایرانیان» و موسسه مالی و اعتباری «ثامن» نیز جزو سهامداران اصلی است.

در حوزه مخابرات، مهم‌ترین شرکت وابسته به بنیاد تعاون سپاه، شرکت «شهریار مهستان» است. شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ، ، کشت و صنعت فردوس، ، شرکت ایرانیان اطلس که در حوزه مسکن فعال است، شرکت سرمایه‌گذاری نگین خاتم و شرکت توسعه اعتماد مبین که از سرمایه‌گذاران فعال در حوزه بانکی و مالی از جمله بانک انصار و صرافی انصار هستند. «جهاد خانه‌سازی رزمندگان» و موسسه آموزشی و پشتیبانی «دستواره»، نیز زیرمجموعه بنیاد تعاون سپاه هستند.

ارزیابی دقیق فعالیت شرکت‌های وابسته به بنیاد تعاون سپاه غیرممکن است. مدیران این بنیاد به طور مداوم به خرید و فروش سهام و جابه‌جایی از شرکت‌ها و تاسیس شرکت‌های مختلف مشغول هستند. بنیاد تعاون سپاه در فهرست تحریم‌های اقتصادی آمریکا قرار دارد و بخشی از تغییر و تحولات اقتصادی این بنیاد برای فرار کردن از تله تحریم‌ها و ناشناس ماندن است. بخش مهمی از فعالیت‌های اقتصادی بنیاد تعاون سپاه توسط «هلدینگ اقتصادی یاس» هدایت می‌شد. این هلدینگ پس از تشکیل یک پرونده فساد ۱۳۰۰۰ هزار میلیارد تومانی منحل شده و انبوه شرکت‌های زیرمجموعه آن سرنوشتی نامعلوم دارند.

جزئیات شرکتهای وابسته به بنیاد تعاون سپاه به شرح زیر است:

• بانک انصار: در دهه اول انقلاب با نام «صندوق قرض‌الحسنه انصارالمجاهدین» با هدف ارائه وام‌های بدون بهره به جانبازان و اعضای فعال وظیفه سپاه و بسیج و خانواده‌های آنها راه‌اندازی شد. این  مؤسسه به عنوان یکی از شرکت‌های وابسته به بنیاد تعاون سپاه در سال ۱۳۶۴ فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۸۷ به علت نگرانی بانک مرکزی در مورد عدم پاسخ‌گویی  مؤسسات مالی و اعتباری بدون مجوز و در راستای شفافیت‌سازی بانکی، این موسسه به بانک انصار تبدیل شد. براساس تارنمای انصار، این بانک دارای ۶۷۰ شعبه در سراسر ایران است. این بانک با هدف تشویق محیط مناسب برای رقابت، صرفه‌جویی و سرمایه‌گذاری، محافظت از حق سرمایه‌گذاران و کمک به رشد و توسعه اقتصادی فعالیت می‌کند.
• شرکت جهاد خانه‌سازی رزمندگان:این شرکت پیمان‌کار ساخت و ساز بوده و دفتر مرکزی آن در تهران است. «شرکت شهاب سنگ» سهام‌دار این شرکت و  وابسته به  بنیاد تعاون سپاه است.
• موسسه آموزش و آماد پشتیبانی دستواره:سهم این شرکت متعلق به «گروه طلیعه سبز جهان» و وابسته به بنیاد تعاون سپاه است.
• شرکت ایرانیان اطلس: این شرکت در سال ۱۳۶۵ به عنوان «شرکت بازرگانی و صنعتی ایران اطلس» با هدف فعالیت تجاری و صنعتی تاسیس شد. از سال ۱۳۸۴، این شرکت فعالیت خود را در ساخت ساختمان‌ها و مجتمع‌های مسکونی، عمومی و تجاری و همچنین سرمایه‌گذاری در صنعت ساخت و ساز گسترش داد. سها‌مدار اصلی این شرکت، بانک انصار وابسته به بنیاد تعاون سپاه است. این شرکت یک پیمان‌کار اصلی در «پروژه اطلس مال» بوده و همچنین به عنوان پیمانکار همکار قرارگاه خاتم الانبیا در پروژه «مترو حقانی» به شمار می‌آید.
• شرکت توسعه اعتماد مبین:  این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فناوری ارتباطات و مخابرات است که در سال ۱۳۸۳، به نام شرکت سرمایه گذاری توسعه اعتماد تشکیل شد. در سال ۱۳۸۸،این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت شهریار مهستان،  کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به خرید سهم ۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران  به ارزش بیش از۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از سهامداری کنسرسیوم اعتماد مبین، کناره گیری و سهم خود را در شرکت مخابرات ایران و گذار می کند. در همین حال جزئیات  چندانی از چگونگی این  واگذاری هنوز در دسترس نیست و به نقل از رسانه های ایران این اقدام در راستای فرمان ستاد مشترک نیروهای مسلح صورت می گیرد.
• شرکت سرمایه گذاری نگین حاتم:ا ین شرکت، پس از آنکه بانک انصار در تابستان سال ۱۳۹۰ سهام خود را به بازار بورس تهران عرضه کرد، یکی از مهم‌ترین سهامداران بانک انصار شد.
• شرکت نوین پدیده: بر اساس تارنمای شرکت نوین پدیده، این شرکت «یکی از شرکت‎‏های زیرمجموعه بانک انصار است که زمینه فعالیت آن در حوزه اجرا و ارائه خدمات است. خدمات ارائه‌ شده این شرکت مانند خدمات نظافت، پذیرایی و تشریفات، تحصیلداری، امور اداری، امور مهندسی و نگهبانی است که با توجه به گسترش بانک انصار و تعدد شعب در سطح کشور در حال حاضر تعداد زیادی نیروی انسانی در آن مشغول خدمت می ‏باشند.»
• شرکت حفیظ سامانه: این شرکت در سال۱۳۷۹ تاسیس شد و درزمینه‌های «طراحی سیستم‌ها و فرآیندهای سازمانی، حسابرسی و همچنین تحلیل و طراحی و استقرار نرم‌افزارهای MIS در حوزه‌های دولتی، بازرگانی و پیمانکاری مشغول به فعالیت شد.» برخی مشتریان این شرکت عبارتند از: بانک انصار، مؤسسه مالی و اعتباری  قوانین، بنیاد تعاون سپاه، شرکت صنایع غذایی مائده، دانشگاه امام حسین،  دانشگاه بقیه‌الله،  بیمارستان بقیه‌الله و درمانگاه‌های زیر مجموعه،  شرکت‌های خانه‌سازی رزمندگان، شرکت ایرانیان اطلس و شرکت‌های تابعه.
• شرکت شهریار مهستان:  این شرکت، یک شرکت تابعه بنیاد تعاون سپاه در حوزه فنا وری ارتباطات و مخابرات است. در سال ۱۳۸۸، این شرکت با یک شرکت وابسته دیگر به بنیاد تعاون سپاه،شرکت توسعه اعتماد، کنسرسیوم اعتماد مبین را تشکیل داده و همراه با شرکت تابعه ستاد فرمان امام، شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران، به به خرید سهم۵۱ درصدی شرکت مخابرات ایران  به ارزش بیش از ۸ میلیارد دلار اقدام نمود. در مهر ماه سال ۱۳۹۷، رسانه های ایران گزارش دادند که بنیاد تعاون سپاه از کنسرسیوم اعتماد مبین کناره گیری کرده و  سهم خود را در شرکت مخابرات ایران و گذار می کند. در همین حال جزئیات  چندانی از چگونگی این  واگذاری هنوز در دسترس نیست و به نقل از رسانه های ایران این اقدام در راستای فرمان ستاد مشترک نیروهای مسلح صورت می گیرد.
   
• شرکت صنایع معدنی شهاب سنگ: این شرکت در سال ۱۳۷۰ با هدف کاوش، استخراج و فرآوری مواد معدنی تاسیس شد. این شرکت یکی از مهم‌ترین تامین‌کنندگان سنگ‌های تزئینی در کشور است. براساس تارنمای «شرکت شهاب سنگ»، این شرکت بخش عمده‌ای از تقاضای داخلی و خارجی را با بهره‌گیری از معادن بزرگ موجود در استان‌های ایران تامین می‌کند. این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه و همچنین سهام‌دار جهاد خانه‌سازی رزمندگان است.
• صرافی انصار:  «صرافی انصار» در سال ۱۳۹۰ با هدف ارتقای ظرفیت‌های مالی بین‌المللی و بانک‌داری تاسیس شد. این صرافی به ارائه خدمات برای خرید و فروش ارزهای خارجی، طلا، نقره و انتقال پول می‌پردازد.
• کشت و صنعت فردوس: این شرکت متعلق به بنیاد تعاون سپاه است و در پرورش طیور، ماهیگیری ، کشت داروی گیاهی و برنج، پرورش ماهی و پرورش بوقلمون مشارکت دارد.
• هتل پنج ستاره «مدینه‌الرضا»: ۴۵۰ اتاق دارد در ۴۶ هزار متر مربع و در ۱۶ طبقه در سال ۱۳۹۲ به بهره‌برداری رسیده است. این هتل تنها ۱۵۰ متر با آرامگاه امام هشتم شیعیان فاصله دارد که قرار گرفتن در چنین موقعیتی نیاز به توان مالی و لابی‌های قدرتمندی است.

مؤسسه مالی و اعتباری ثامن:

این موسسه در سال ۱۳۷۶ تاسیس شد. مالکیت این مؤسسه از سال ۱۳۸۶ محل اختلاف قانونی بین ۹۰۰ عضو سپاه پاسداران و ارگان سپاه پاسداران بوده است. «این ۹۰۰ نفر برای حکمیت در حل اختلاف بین پاسداران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ۵۱ نماینده خود که اشخاص حقیقی بودند وکالت دادند، اما سپاه با وکالت‌نامه‌های ماخوذه تعاونی اعتبار ثامن‌الائمه را به نام ۴۶ شرکت از شرکت های وابسته به بنیاد تعاون سپاه واگذار کرد.»  به نظر می‌رسید این مؤسسه  در سال ۱۳۹۶ ورشکسته شده است. این مساله همراه با خبر ادغام این موسسه با بانک کوثر و بانک مهر اقتصاد، باعث اعتراض  گسترده  اعضای حسابدار ثامن شد که خواستار بازگشت پول خود بودند. در اردیبهشت ماه ۱۳۹۷ ، رسانه‌های ایران از ادغام موسسه ثامن در بانک انصار خبر دادند. این طرح از سوی بانک مرکزی و به منظور مقابله با بحران بانکی ناشی از فعالیت موسسه اعتباری و مالی بدون مجوز به خصوص موسسه‌های مالی و اعتباری وابسته به نیروهای نظامی و امنیتی صورت گرفته است.